Zgodnie z badaniami podanymi przez Komisję Europejską aż 43 000 osób rocznie umiera przedwcześnie w związku z powikłaniami wywołanymi przez zanieczyszczone powietrze w Polsce.
Większość zanieczyszczeń powietrza (gazowych i pyłowych) powstaje w wyniku spalania paliw (na potrzeby produkcji energii) takich jak: węgiel, benzyna, olej napędowy, olej opałowy, gaz, drewno. Niestety część zanieczyszczeń powstaje również w wyniku nielegalnego spalania odpadów.

Jakie zanieczyszczenia powietrza powstają w wyniku spalania? Oczywiście zależy to od paliwa, ale dla uproszczenia głównie są to:

• Tlenki azotu (NOx)
• Dwutlenek siarki (SO2)
• Pyły zawieszone (PM10, PM2,5)
• Tlenek węgla (CO)
• Amoniak (NH3)
• Niemetanowe Lotne Związki Organiczne (NMLZO)
• Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA), w tym benzo[a]piren
• Metale ciężkie, w tym ołów (Pb), rtęć (Hg), kadm (Cd) oraz arsen (Ar)
• Ozon troposferyczny (O3)

Nie wszystkie zanieczyszczenia powietrza dostają się bezpośrednio do atmosfery z kominów elektrowni, rur wydechowych aut, czy też kominów domów jednorodzinnych. Część substancji np. ozon lub pyły mogą powstawać w wyniku reakcji chemicznych już w powietrzu. Dlatego zanieczyszczenia dzieli się na pierwotne (bezpośrednie) i wtórne (tworzone w atmosferze).

Zanieczyszczenia powietrza pierwotne to te, które powstają naturalnie, np. podczas procesów glebowych, wietrzenia skał, pożarów czy wybuchów wulkanów. Jednak większość zanieczyszczeń pierwotnych stanowią substancje, które powstają bezpośrednio w wyniku spalania paliw na cele energetyczne oraz innych procesów, np. ścierania klocków hamulcowych. Do tej grupy należą zarówno substancje gazowe, jak i zanieczyszczenia pyłowe.
Wszystkie substancje, które nie powstają bezpośrednio w wyniku spalania paliw stałych (węgiel i drewno) i płynnych (benzyna, ropa) oraz procesów naturalnych to zanieczyszczenia wtórne. Tworzone są w wyniku zmian w atmosferze, gdzie substancje wyemitowane pierwotnie jako dane związki zamieniane są w inne.

Skuteczna ochrona środowiska to m.in. uchwały antysmogowe. Obecnie takie dokumenty funkcjonują w jedenastu województwach, w kolejnych dwóch trwają prace nad ich przyjęciem. Oznacza to, że już niebawem 13 na 16 województw w Polsce będzie posługiwać się uchwałą antysmogową.

Normy dla prognozowanych zanieczyszczeń powietrza najlepiej obrazuje tabela stworzona na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu:

DO DODANIA TABELA

Według Rzecznika Prasowego Polskiego Alarmu Smogowego Piotra Siergieja Polska odstaje od innych państw pod kątem zanieczyszczeń powietrza. Niezależnie od czynnika – pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 czy rakotwórczego benzo[a]pirenu (BaP) – jesteśmy zwykle na pierwszym lub drugim miejscu niechlubnych rankingów. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Polsce pozostaje wciąż emisja z domowych urządzeń grzewczych, kolejnym zaś – transport samochodowy. Spalanie węgla i drewna odpowiada za niemal połowę emitowanego pyłu PM2,5 i prawie 80 proc. rakotwórczego BaP. Średnioroczne stężenie tego ostatniego oscyluje wokół 5-6 ng/m³, podczas gdy norma wynosi 1 ng/m³. Możemy powiedzieć, że – jeśli chodzi o rakotwórczy BaP – średnio oddychamy sześciokrotnie bardziej zanieczyszczonym powietrzem niż powinniśmy. Dlatego tak ważna jest edukacja. Według szacunków lekarzy ok. 10-krotnie tańsza jest profilaktyka chorób niż wyleczenie pacjenta, który zachorował.